O idei Sprawiedliwych
Sprawiedliwi są wśród nas. Nieobojętni wychodzą naprzeciw innym ludziom, zwłaszcza tym, którzy potrzebują pomocy. W obliczu wojen, zbrodni czy terroru, bronią godności i praw człowieka. Przekraczają granice, tworząc wspólnotę wartości. Zawsze – dawniej i dziś.
Każdy z nas może być Sprawiedliwym.
Pojęcie Sprawiedliwego nawiązuje do tytułu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Izraelski instytut pamięci narodowej Yad Vashem od 1963 roku honoruje nim ludzi, którzy w czasach Zagłady ratowali Żydów przed śmiercią. Pojęcie Sprawiedliwego ma wymiar szerszy – uniwersalny i ponadczasowy. Obejmuje Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a także innych ludzi, którzy w różnych krajach i momentach najnowszej historii podejmowali działania w obronie ludzkiej godności i praw, często ryzykując życie lub wolność.
Według tradycji żydowskiej, do której idea Sprawiedliwych się odnosi, sprawiedliwi podtrzymują istnienie świata. Cadik jesod olam – sprawiedliwy jest fundamentem świata. W każdym pokoleniu jest ich minimum trzydziestu sześciu. Może to być zwykły człowiek, którego sprawiedliwość przejawia się w codziennej postawie, ale może też ujawnić się w ekstremalnej sytuacji. Nie wie, że jest jednym z Trzydziestu Sześciu. Dlatego należy żyć tak, jakby się było sprawiedliwym: być może to właśnie od naszego postępowania zależy istnienie świata.
Współczesną ideę wskazywania i honorowania ludzi działających na rzecz godności i praw człowieka rozpowszechnia włoska fundacja „Gariwo” z Mediolanu. Dzięki jej aktywności Parlament Europejski w 2012 roku podjął decyzję, by 6 marca obchodzony był Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych. Inspirowana ogrodem jerozolimskim, który powstał, by oddać hołd ludziom pomagającym Żydom w czasie Zagłady, fundacja „Gariwo” inicjuje powstawanie Ogrodów Sprawiedliwych w Europie. Ku czci uhonorowanych sadzone są w nich drzewa i stawiane pamiątkowe kamienie.